ὡς γὰρ ἐπεκλώσαντο θεοὶ δειλοῖσι βροτοῖσι
ζώειν ἀχνυμένοις· αὐτοὶ δέ τ᾽ ἀκηδέες εἰσί.
δοιοὶ γάρ τε πίθοι κατακείαται ἐν Διὸς οὔδει
δώρων οἷα δίδωσι κακῶν, ἕτερος δὲ ἑάων·
ᾧ μέν κ᾽ ἀμμίξας δώῃ Ζεὺς τερπικέραυνος,
ἄλλοτε μέν τε κακῷ ὅ γε κύρεται, ἄλλοτε δ᾽ ἐσθλῷ·
ᾧ δέ κε τῶν λυγρῶν δώῃ, λωβητὸν ἔθηκε,
καί ἑ κακὴ βούβρωστις ἐπὶ χθόνα δῖαν ἐλαύνει,
φοιτᾷ δ᾽ οὔτε θεοῖσι τετιμένος οὔτε βροτοῖσιν.
(Ιλιάδα Ω 525 - 533)
(Γιατί οι θεοί έτσι όρισαν τη μοίρα των ανθρώπων
να ζουν με καημούς, κι αυτοί έγνοια να μην έχουν.
Στην πόρτα του Δία στέκονται μπροστά δύο πιθάρια
το ένα γεμάτο με κακά, με καλά το άλλο, να 'χει να δίνει.
Αν δώσει ο Δίας ο κεραυνόχαρος κι απ' τα δυό σε κάποιον,
τη μια τον βρίσκει το καλό και το κακό την άλλη.
Μα αν του έδωσε μόνο απ' τα κακά, ζημιές τον βρίσκουν
και μια πείνα αβάσταχτη στη γη τον κυνηγάει
και τριγυρνά κι από θνητούς κι από θεούς διωγμένος.)
Αυτά τα λόγια απευθύνει ο Αχιλλέας στον Πρίαμο, όταν ο τελευταίος πηγαίνει να του ζητήσει το σώμα του Έκτορα. Ώριμος και φιλοσοφημένος από εμπειρίες ο Αχιλλέας, δείχνει μια άλλη όψη του χαρακτήρα του. Γι' αυτόν, οι θεοί δεν έχουν τους καημούς των θνητών και η καλοτυχία με τη δυστυχία βρίσκονται σε δύο πιθάρια έκαστη στο καθένα, στην πόρτα του Δία, ο οποίος τις δίνει στους ανθρώπους κατά τη βούλησή του. Το χειρότερο είναι όταν ο Δίας δίνει μόνο δυστυχία σε κάποιον.
Πάντα θα ψάχνουμε μια εξήγηση για τα βάσανα και τα δεινά της ζωής. Όχι για όσα οφείλονται σε δικές μας ενέργειες. Δεν απορρέουν εξάλλου όλα τα προβλήματα από τη δική μας πρωτοβουλία. Είναι αδύνατο να κατανοήσουμε τον αστάθμητο παράγοντα. Και μιας τα βάσανα είναι περισσότερα απ' τις χαρές, δεν έχουμε παρά να τα αιτιάσουμε στο θείο παράγοντα. Αυτά τα δύο πιθάρια του Δία είναι ένα λαϊκό μοτίβο στο οποίο ο Αχιλλέας βρίσκει απάντηση για την κακοτυχία. Μπροστά στο άγνωστο, ο άνθρωπος εύκολα επιστρατεύει το θείο. Θα μπορούσε να επιστρατεύσει όμως τον ίδιο τον άνθρωπο;
Τα δύο πιθάρια, αν τα διαχειρίζονταν ο άνθρωπος, τότε σίγουρα δεν θα το έκανε δίκαια... Αν όμως μέσα σ' αυτά βάλουμε την εύθραυστη φύση του, τον περίεργο χαρακτήρα του, τα ατισάθευτα πάθη του και την περιορισμένη (πολλές φορές) σωφροσύνη του, τότε θα δούμε πως τα καλά είναι (και θα είναι) πολύ λιγότερα και ο αστάθμητος παράγοντας γίνεται πιο οδυνηρός... Το χειρότερο είναι ότι δεν μπορεί να σκεφτεί συλλογικά, παρά μόνο περιστασιακά, ή περιορισμένα. Ο άνθρωπος είναι φύσει κοινωνικό ον και η ατομικότητα είναι μια ύπουλη διαστροφή που ουσιαστικά κάνει κακό. Εν τέλει ευελπιστούμε στην απλοχεριά αυτού που διαχειρίζεται τα πιθάρια...
________________
αστάθμητος παράγοντας, νοούνται όχι μόνο τα φυσικά φαινόμενα αλλά και όσα δεν δύνανται να προβλεφθούν.
