καὶ τὸ ταὐτὰ πράττειν πολλάκις ἡδύ: τὸ γὰρ σύνηθες ἡδὺ ἦν. καὶ τὸ μεταβάλλειν ἡδύ: εἰς φύσιν γὰρ γίγνεται τὸ μεταβάλλειν: τὸ γὰρ αὐτὸ ἀεὶ ὑπερβολὴν ποιεῖ τῆς καθεστώσης ἕξεως, ὅθεν εἴρηται «μεταβολὴ πάντων γλυκύ». (Ρητορική, 1371 α, 25)
=Το συνηθισμένο είναι ευχάριστο. Αλλά και η αλλαγή είναι ευχάριστη διότι γίνεται σύμφωνα με τη φύση μας. Η διαρκής επανάληψη του ίδιου πράγματος, οδηγεί σε υπερβολή την υπάρχουσα συνήθεια. Γι' αυτό και έχει λεχθεί (Ευριπ. Ορέστης 234), ότι «είναι όμορφο ν' αλλάζουν όλα».
Ενδιαφέρουσα η άποψη του Αριστοτέλη. Η αλλαγή χρειάζεται για να αποφεύγουμε την κούραση της συνήθειας. Το λέμε κι εμείς συχνά για απλά καθημερινά πράγματα. Βλέπουμε στην αλλαγή, την προσπάθεια μιας ανανέωσης, μιας τόνωσης, μιας απόδρασης από τα ίδια και τα ίδια. Θεωρητικά έτσι είναι. Πρακτικώς όμως... Η αλλαγή περιορίζεται συνήθως στην εμφάνιση, άντε και σε μια ανακαίνιση στο σπίτι αν περισσεύουν χρήματα. Πουθενά αλλού πέραν του περιτυλίγματος;
Αλλάζει κανείς συνήθειες; Αναλόγως τις συνήθειες θα μου πεις. Μπορεί να αλλάξω φερ' ειπείν την κόμμωση, αλλά ομάδα ποτέ! Μπορεί να αλλάξω τον πίνακα ζωγραφικής στο δωμάτιο, αλλά το επικίνδυνο οδήγημα, ούτε με σφαίρες! Μπορεί να αλλάξω το ντύσιμο, αλλά τις πολιτικές επιλογές ουδέποτε! Μήπως τα παραλέω; Μπορούν να αλλάξουν τα πάντα; Σίγουρα όχι. Η αλλαγή γίνεται σε ότι κουράζει, σε ότι παύει να ικανοποιεί, ή σε ότι δεν ανταποκρίνεται σε ότι προσδοκούμε από αυτό.
Κακά τα ψέμματα. Από τη στιγμή που τα μυαλά και οι νοοτροπίες δεν αλλάζουν, από τη στιγμή που βολευόμαστε στη συνήθεια, οι όποιες αλλαγές περιορίζονται στο μάτι και μόνον. Είναι απλές μικροαλλαγές. Ἔξις δευτέρα φύσις. Αλλάζουν οι κακές μας συνήθειες; Αλλάζουν τα ελαττώματά του χαρακτήρα μας; Από μόνα τους, όχι. Χρειάζεται η δική μας συναίνεση αφενός, αλλά και η σοβαρή προσπάθεια αφετέρου.
Όταν δούμε έναν φίλο μας να φορά έναν άλλο σκελετό γυαλιών, σίγουρα θα επισημάνουμε αυτήν την αλλαγή. Το ίδιο και σε μια αλλαγή χρώματος μαλλιών σε κάποια φίλη. «Μπράβο χρειαζόταν μια αλλαγή» λέμε εθιμοτυπικά. Και μέχρις εκεί. Για φαντάσου όμως, να δούμε ένα φίλο μας που όταν μιλούσε χρησιμοποιούσε χυδαίες εκφράσεις, να έχει πάψει να τις χρησιμοποιεί. Για φαντάσου, κάποιον που κάπνιζε αριμανίως να μην ανάβει καθόλου τσιγάρο. Τότε δεν στεκόμαστε μόνο στην οπτική αλλαγή. Αλλά θα τον επαινέσουμε που απαλλάχθηκε από μία κακή συνήθεια. Θα χαρούμε που βελτίωσε εαυτόν. Θα δούμε την αλλαγή του, ως σημάδι αυτοβελτίωσης.
Μας αρέσει λοιπόν η αλλαγή; Αν ναι, να προτιμήσουμε τη μόνιμη αλλαγή, την έσωθεν αλλαγή και όχι την φευγαλέα της όψης. Αυτή έχει μικρή και σύντομη επίδραση. Διότι το ζήτημα δεν είναι ν' ανέβει για λίγο η ψυχολογία, αλλά να παραμένει ψηλά. Και χωρίς κόπο, η όποια οπτική αλλαγή δεν είναι όμορφη, αλλά ούτε καν αλλαγή! Άλλοθι μιας συνθηκολόγησης ενός εσωτερικού τέλματος είναι· ένας ματαιόδοξος επαναλαμβανόμενος εξωραϊσμός, άνευ ουσίας...
