Την περασμένη Τετάρτη, έκανα αναφορά (εδώ) στη βιβλιοπαρουσίαση από το ΒΗΜΑ (25/8/13) του βιβλίου της Edith Wharton «Η διαστροφή της ανάγνωσης» που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1903. Εκεί η συγγραφέας αναφέρθηκε στους «μηχανικούς αναγνώστες»· παρακάτω η συνέχεια του άρθρου που μιλάει για τους «μηχανικούς συγγραφείς» και «μηχανικούς κριτικούς»:
Εδώ βλέπουμε το πόσο οι «μηχανικοί αναγνώστες» επηρεάζουν ως πλειονότητα τους συγγραφείς. Κάτι που στο διαδίκτυο είναι πλέον πασιφανές: Καταπιάνονται με όλα. Είτε τα καταλαβαίνουν, είτε όχι. Δεν μένουν μόνο σε όσα αντέχει το ρηχό πνεύμα τους. Ή ορθότερα, δεν καταλαβαίνουν ότι έχουν, γνωσιακά έστω, κενά με αποτέλεσμα να νομίζουν ότι είναι σε θέση να κατανοήσουν τα πάντα! Εκλαϊκεύοντας επικίνδυνα οτιδήποτε ουσιαστικά δεν κατανοούν και ουδέποτε έκατσαν ή θα κάτσουν να μελετήσουν για να καλύψουν την άγνοιά τους!
Οι «μηχανικοί αναγνώστες» ανταποκρίνονται εύκολα στα μέτρια κείμενα. Απόδειξη είναι τα εκτενή σχόλια που αφήνουν. Στα δύσκολα, αυτά που δεν διαβάζουν μιας και θα κουραστούν για να τα κατανοήσουν, αν τα κατανοήσουν, επιστρατεύουν σύντομες τηλεγραφικές φράσεις, τύπου «πόσο με άγγιξε/συγκίνησε/μελαγχόλησε κλπ, καλημέρα»! Αποτέλεσμα αυτού, είναι οι συγγραφείς να προτιμούν να καταπιάνονται με εύκολα θέματα, μετρίου πνευματικού βάθους, και αντί να ασκηθούν στα βαθιά νερά, να προτιμούν τη σιγουριά των ρηχών! Ή θα γράψουν για τους πολλούς με ρηχή γνώση και σκέψη, ή για τους λιγότερους, τους πνευματικούς. Όταν ειδικά οι συγγραφείς είναι μέτριοι οι ίδιοι, η αποδοχή των μετρίων κειμένων τους από την πλειονότητα (που είναι οι μηχανικοί αναγνώστες), τους καθιστά «επιτυχημένους». Κάτι που αυξάνει υπερβολικά την... αυτοπεποίθησή τους!
Η εκλαΐκευση, την οποία απαιτούν οι «μηχανικοί αναγνώστες» είναι ουσιαστικά ο δούρειος ίππος της χαμηλής νοητικής στάθμης που διέπει όλους όσους βαριούνται να ανοίξουν κανένα βιβλίο να καλύψουν τα κενά τους, ή έστω να αφήσουν το facebook κατά μέρους και να ψάξουν για γνώση στο διαδίκτυο. Το χειρότερο είναι, πως ότι δεν το καταλαβαίνουν, αντί να το ψάξουν, το απορρίπτουν και το σνομπάρουν. Με συνέπεια, όταν οι ίδιοι γίνονται συγγραφείς (σε blogs) να γράφουν εκλαϊκεύοντας οτιδήποτε, σε βαθμό που να το αποδομούν και να το ισοπεδώνουν! Δεδομένου δε, πως δεν εκλαϊκεύονται σωρηδόν τα πάντα, μιας και η απλούστευση δεν προάγει την επιστημονική γνώση, αλλά συνήθως την φυλλορροεί.
Συμφωνώ απολύτως με τη Wharton. Σήμερα εύκολα θα γινόταν μαύρο πρόβατο με βάσει τις απόψεις της. Αν θυμηθούμε το πείραμα του J.E. Asch (με τις γραμμές, 1951) τότε θα κατανοήσουμε το γιατί το είδος του «μηχανικού αναγνώστη» επικρατεί ως «κοινή γνώμη» και κάνει διστακτικούς όσους προσπαθήσουν να πάνε αντίθετα σ' αυτήν. Μου θυμίζει το παραμύθι, «Τα καινούργια ρούχα του βασιλιά» όπου μόνο ένα απονήρευτο παιδί είχε την παρρησία να φωνάξει «ο βασιλιάς είναι γυμνός»! Σήμερα όμως, είμαστε όλοι πονηρεμένοι...
